Column: Eimert van Middelkoop (Minister van Defensie)

Den Haag, 10 februari 2010

De bevrijding herdacht

In mei 2010 is het 65 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog; althans in Europa, want in Azië woedde de strijd nog drie maanden voort. De bevrijding van Nederland was geen gemakkelijke opgave gebleken. In september 1944 kwamen de eerste geallieerde militairen via de Belgische grens ons land binnen, in de verwachting dat nazi-Duitsland reeds op het punt van instorten stond. Dat viel tegen. Het Duitse leger zette zich nog eenmaal schrap en wist op Nederlandse bodem nog taai tegenstand te bieden.

Mede als gevolg van dit hardnekkige Duitse verzet liep operatie Market Garden, de geallieerde poging om bij Arnhem in één klap over de Rijn te komen, op een mislukking uit. Daarna volgde een zware strijd waarin Amerikaanse, Britse, Canadese en Poolse eenheden de drie zuidelijke provincies stukje bij beetje op de Duitsers veroverden. De gevechten gingen op veel plaatsen met grote verwoestingen gepaard, terwijl er zowel onder de militairen als onder de burgerbevolking veel slachtoffers vielen. Tal van stadswijken en dorpen – Breskens in Zeeland, Moerdijk in Noord-Brabant en Montfort in Limburg, om er slechts drie te noemen – veranderden in rokende puinhopen. In het voorjaar van 1945, na een dramatische hongerwinter, kwam dan eindelijk de langverwachte bevrijding.

Nadat de vrede was getekend, begon het proces van verwerken, herdenken en herinneren van vijf jaar oorlog en bezetting. Op 4 mei herdenken we jaarlijks de doden, de slachtoffers van de naziterreur en het oorlogsgeweld, onder wie de buitenlandse militairen die voor onze vrijheid de hoogste prijs betaalden. Niet alleen de mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt, maar ook de jongere generaties geven op deze dag blijk van een niet aflatende betrokkenheid. Aanstaande mei zullen duizenden Canadese scholieren en studenten naar Nederland komen om bloemen te leggen bij alle graven op de drie Canadese militaire erevelden in ons land: in Bergen op Zoom, Groesbeek en Holten. Zo bewijzen zij respect aan hun gesneuvelde landgenoten. Een prachtig initiatief.

"Leren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is"

Een militair ereveld is een indrukwekkende plaats, een herinneringsplek bij uitstek, zoals historici het tegenwoordig zeggen. Waar kun je indringender de les leren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is dan bij de graven van deze militairen? Militairen die vaak nog zo jong waren toen zij hun leven gaven. Bezoekt u met uw klas eens een dergelijke begraafplaats. Behalve de Canadezen hebben ook de Amerikanen, Britten, Fransen en Polen erevelden in ons land. Wellicht kunt u dan, ter voorbereiding daarop, ieder van uw leerlingen de opdracht geven het levensverhaal te achterhalen van een van de daar rustende militairen. Dan komt het verleden plots heel dichtbij. Het bezoek aan een ereveld kunt u combineren met een bezoek aan één van de musea die het verhaal van de bevrijding van Nederland vertellen, zoals het Nationaal Bevrijdingsmuseum in Groesbeek. Tot slot nog een praktische tip. Wilt u meer weten over de bevrijding van uw stad, streek of dorp, steek dan uw licht op bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie, een onderdeel van het Ministerie van Defensie (www.nimh.nl).

Eimert van Middelkoop,
Minister van Defensie (schooljaar 2009/2010)