Educatief themajaar ‘Rampjaar 1672’

Woerden, 1 november 2022

Educatief themajaar ‘Rampjaar 1672’ in Nederland

Dit jaar is het 350 jaar geleden dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in het Rampjaar 1672 werd aangevallen door Engeland op zee en door Frankrijk en twee Duitse vorstendommen over land. In de 17e eeuw was de Republiek één van de rijkste en machtigste landen ter wereld. Dit kwam door de succesvolle handel van de V.O.C.

De omringende landen van de Republiek voelden zich bedreigd door de macht van de Republiek en besloten in te grijpen. Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen verklaarden de Republiek in 1672 de oorlog. Zo ontstond het grootste leger in Europa sinds de Romeinen. In 1672 staken de Fransen onder aanvoering van koning Lodewijk XIV de Rijn bij Lobith over. Door de lage waterstand als gevolg van het zeer droge voorjaar waren er doorwaadbare plekken ontstaan, waar enkele krijgshaftige edellieden, onder hevig artillerievuur, als eersten de overkant wisten te bereiken. Het werd een invasie van een leger van 120.000 man, waarmee op 12 juni 1672 het Rampjaar voor onze republiek in alle hevigheid was begonnen.

De Oud Hollandse Waterlinie
Met de verdediging van de Republiek was het slecht gesteld. De Fransen hadden dan ook geen enkele moeite om het zuidelijk deel van de Republiek binnen te vallen. Plunderend en moordend trokken de Franse troepen opwaarts door ons land. Om de vijand de pas af te snijden liet de jonge stadhouder Prins Willem III de dijken doorsteken: de Oude Hollandse Waterlinie ontstond. Deze waterbarrière verbond de Hollandse vestingsteden – van Muiden en Naarden aan de Zuiderzee tot Gorinchem en Woudrichem bij de Biesbosch – en beschermde het hart van de Republiek: het gewest Holland. Dit hield in dat gebieden tot kniehoogte onder water werden gezet, zoals bijvoorbeeld de landerijen langs de Vecht. Het water was te diep om doorheen te lopen en te ondiep om met zwaar beladen boten op te varen. De Fransen waren verrast: het water bleek te diep voor hun karren en paarden en te ondiep voor hun boten. Door deze muur van water kwam het 100.000 man sterke Franse leger tot stilstand.

Strenge winter
Maar toen het winter werd ging het mis. Het begon te vriezen en het water van de waterlinie bevroor. In de nacht van 27 op 28 december 1672 besloten de Fransen een poging te wagen het ijs over te steken. Het ijs was echter slechter dan ze dachten. Overal zaten scheuren en wakken en her en der zakten soldaten door het ijs. Na uren ploeteren bereikten ze de overkant. Daar staken ze Zwammerdam en Bodegraven in brand. Maar de dooi zette dezelfde nacht nog door en de Fransen trokken zich snel terug.

Met water werd ook de strijd in het Noorden gestreden: water in de Drentse beekdalen en in de veengebieden rondom de vesting Groningen. Daarin liepen de troepen van Münster en Keulen vast: in de modder werd hun opmars gestuit. Maar zonder de strijd op zee hadden de oorlogsmaanden van 1672/73 alsnog op een drama kunnen uitlopen. De oorlogsvloot onder Michiel Adriaensz de Ruyter dekte de zeekant af: Holland, Zeeland en de Noordelijke zeegaten. De Ruyter beschermde de kusten van de Republiek en overwon de Engelse oorlogsvloot in beslissende zeeslagen.

Nieuwe Hollandse Waterlinie
Een jaar later sloeg het leger van de Republiek terug en vertrokken de Fransen uit de Republiek. De Hollandse waterlinie had tijdens het Rampjaar goed gewerkt. De linie bleef bestaan en werd versterkt met forten. In 1815 werd besloten om een nieuwe waterlinie aan te leggen. Deze nieuwe linie werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie genoemd en daarmee heette de linie van 1672 voortaan de Oude Hollandse Waterlinie.



Herdenking
Het Rampjaar was een keerpunt in onze geschiedenis, met belangrijke lessen voor jong en oud. Over nationale vrijheid en wat die kost en brengt. Vrijheid die bevochten werd mét het water en óp het water. Door heel Nederland worden tentoonstellingen en andere interessante activiteiten georganiseerd.

Kijk voor meer informatie op www.rampjaarherdenking.nl

Met dank aan Stichting Platform Rampjaarherdenking 1672-2022 (www.rampjaar1672.info) en www.canonvannederland.nl