Hoe organiseer je een geslaagd schoolkamp?

Een schoolkamp voor de bovenbouw en het secundair onderwijs heeft tegenwoordig een vaste plaats in het curriculum van de vele scholen gekregen. Meer dan de helft van de onderwijsinstellingen in Nederland gaat op kamp. Van onze respondenten leerden wij dat ruim 90 procent volledig het schoolkamp of de werkweek zelf organiseert. Dat is een heel karwei, waarbij heel wat belangrijke zaken voorbij komen. Waar moet je rekening mee houden? Wat zijn de risico's? Wij hebben met onze ruime kennis van de wereld van schoolreizen en schoolkampen veel kamptips van organisatoren ontvangen.

Plan zo vroeg mogelijk
Begin zo vroeg mogelijk met het organiseren van een schoolkamp. Als het mogelijk is een jaar van tevoren. Dat geeft je de mogelijkheid om nog rustig een keuze te maken uit de vele bestemmingen en bovendien kunnen ouders sparen voor het kamp.

Het doel van je kamp
Het is het beste om zo snel mogelijk het doel van het schoolkamp te bepalen. Gaat het om een introductiekamp met teambuilding of wil je iets bestuderen? Wil je je verdiepen in de natuur (zee, bos), techniek, geschiedenis, sportactiviteiten, outdoor of heb je andere educatieve doelstellingen? Zijn er mogelijkheden voor vermaak in de buurt van de accommodatie? Blijf je dicht bij huis of ga je verder weg? Dit zijn allemaal belangrijke vragen. Pas als je helder hebt wat je wilt, kies je een locatie. En de mogelijkheden zijn legio, zowel in Nederland als in het buitenland. Vervolgens kun je aanbieders van schoolkampen benaderen. Tip: informeer of er in de omgeving van de accommodatie bestemmingen zijn die aansluiten op jouw doel.

Locatie kiezen
Houd altijd rekening met de leeftijd van je leerlingengroep bij de keuze van een locatie. Zo is het voor leerlingen uit groep 7 en 8 belangrijk dat er een flink terrein bij is waar ze kunnen spelen of sporten. Verder is de afstand tussen je school en de bestemming bepalend voor de wijze van vervoer. Als je bijvoorbeeld wilt gaan fietsen, ga dan niet verder van huis dan ongeveer 30 kilometer.

Let bij de keuze van een accommodatie op of er een grote ruimte is waar je allemaal kunt samenkomen. En vergeet niet te vragen of je zelf de ruimtes moet schoonhouden. Als dat inderdaad het geval is, is het praktisch om een schema te maken voor corvee. Koken is ook een belangrijk item. Als je dat zelf wilt doen, moet de keuken daar wel geschikt voor zijn. En let erop dat er voldoende sanitair is.

De meeste groepsaccommodaties zijn speciaal gericht op schoolgroepen en bieden activiteiten en excursies aan. Wil je ook graag met de leerlingen sporten, vergeet dan niet daarvoor de benodigde materialen mee te nemen. Evenals wat spelmateriaal voor de avonden. Misschien wil je wel muziek wil maken. Dan is het handig om eerst te kijken over welke instrumenten de accommodatie beschikt. De overige neem je dan zelf mee.

Kampactiviteiten aansluiten op studieproject
Een kamp is een ideale gelegenheid om activiteiten te ondernemen die aansluiten op een studieproject op school. Daarbij kun je denken aan biologie, aardrijkskunde, geschiedenis of techniek. Stel dan in overleg met de aanbieders van je bestemming een programma op en maak een draaiboek.

Kostenplan
Als je doelstelling is vastgelegd, is het goed een overzicht van de kosten te maken. Bekijk daarbij wat de school zelf in kas heeft en bereken welk bedrag de ouders moeten betalen. De belangrijkste kosten die bij een schoolkamp horen, zijn de kosten voor de accommodatie, excursies of activiteiten, maaltijden en het vervoer wanneer je per bus, trein, boot of vliegtuig reist. Met het totaalbedrag van de kosten kun je een begroting maken.

Veiligheid
Veiligheid gaat vóór alles. Informeer daarom altijd of je touroperator en accommodatie aangesloten zijn bij relevante organisaties. Als het goed is hebben alle aanbieders van schoolkampen een analyse van de risico's gemaakt. Vraag daarnaar als begeleider. Betrek de leerlingen bij de planning van de reis en bespreek de risico's. Zo gaat iedereen goed voorbereid op pad.

Bekwame begeleiders en bevoegde instructeurs
Als ouders zich aanbieden als begeleider, dan moeten ze wel bekwaam zijn. Neem daarom als dat kan iemand mee die een EHBOdiploma heeft. Je kunt ook vragen of de aanbieder van het kamp in het bezit is van een EHBO-diploma. Instructeurs moeten absoluut gekwalificeerd zijn als ze sportieve of avontuurlijke activiteiten aanbieden.

Bezoek altijd van tevoren je bestemming
Zorg ervoor dat je weet hoe de (gekozen) locatie eruit ziet en wat er (on)mogelijk is. Vraag hier je gratis oriëntatiebezoek aan om geheel vrijblijvend een indruk te krijgen van de kamplocatie of groepsaccommodatie. Met een verkennend bezoek kan je ter plekke een beeld vormen van het aanbod en de mogelijkheden en direct bepalen of deze beantwoorden aan de doelstelling van jouw schoolkamp. Je krijgt zo een idee van onder andere reistijd, accommodatie, slaapvertrekken, outdooractiviteiten op locatie, tijdsduur die nodig is om de bezienswaardigheden of attracties in de buurt te bezoeken, mogelijkheden voor een kampvuur, eetruimte etc. Zo wordt het een stuk gemakkelijker om je keuze te bepalen en om voorbereidingen te treffen. Bovendien kun je zo de ouders en leerlingen informeren en een goed draaiboek maken!

Vervoer
Bij schoolreizen is de touringcar het meest gekozen vervoermiddel, maar bij schoolkampen ligt dat anders. Dan valt de keuze vaak op de fiets, zeker als de reis naar de Waddeneilanden gaat. Meestal worden de leerlingen in dat geval door ouders met de auto naar de boot gebracht en verplaatsen ze zich op het eiland zelf met de fiets. Fietsen is weliswaar voordelig, maar vraagt wel om een goede organisatie. Houd rekening met pech en veiligheid.

Je kunt natuurlijk ook voor de touringcar kiezen. Het is veilig, gezellig, comfortabel en je hebt een goed overzicht van de groep. (Zie onze rubriek vervoer met onder andere tips voor voordelig boeken). De bus is ook handig, omdat je bij een schoolkamp vaak veel bagage mee moet nemen. Overige keuzes zijn vervoer per personenwagen (iets voordeliger) en openbaar vervoer. Deze opties zijn wel minder overzichtelijk.

Zelf koken
Kan en wil je bij je accommodatie zelf koken, kijk dan eens naar recepten van koken voor groepen. Een mogelijk nadeel is dat je zelf de boodschappen moet doen. Kies praktische maaltijden en maak een boodschappenlijst.
Eenvoudige groepsgerechten zijn:
- Pasta's: macaroni, spaghetti, penne.
- Rijstgerechten: nasi goreng, rijst met satéstokjes.
- Stamppotgerechten: hutspot, zuurkoolstamppot, andijviestamppot, boerenkoolstamppot.
- Peulvruchten: erwtensoep, chili con carne.
- Je kunt ook een barbecue organiseren.

'We testen een nieuw goedkoop soort macaroni, het smaakt naar schoolkamp'

Informatieavond voor ouders
Als je eenmaal een keuze hebt gemaakt voor het kamp en je weet het programma, breng ouders en leerlingen daarvan dan op de hoogte. Dat kan het best door hen een brief of e-mail met informatie te sturen en daarnaast een informatieavond te organiseren. Zo kun je met de ouders en leerlingen en alle betrokkenen het kamp bespreken en kunnen er vragen gesteld worden.

Contract omtrent gedragsregels
Laat ouders en leerlingen altijd een contract tekenen omtrent de gedragsregels tijdens het kamp. Denk daarbij aan het gebruik van een smartphone, sociale media, alcoholgebruik, seksueel gedrag en meer van dit soort zaken. Leg de ouders en leerlingen uit wat de gevolgen zijn als ze zich niet aan de regels houden. In het uiterste geval kan een leerling dan naar huis worden gestuurd. Meld de sancties in het contract.

Overigens gaan veel kinderen uit groep 8 zonder mobieltje op schoolkamp, want op veel scholen mogen leerlingen die niet meenemen. Het NOS Jeugdjournaal maakte speciaal hierover een item (zie hieronder).



Maak afspraken over gebruik sociale media
Het kan niet genoeg benadrukt worden: maak duidelijke afspraken over het gebruik van sociale media tijdens het kamp. Denk daarbij aan bijvoorbeeld portretrecht. Niet iedereen wil dat zijn of haar portret op sociale media gedeeld wordt. Dus moet je eerst schriftelijke toestemming hebben als je een foto of video wil verspreiden. Ook al is het meestal geen probleem, maak er afspraken over, ook met de ouders. Vermeld bij foto's copyright. Zo voorkom je ongewenste verspreiding.

Schoolkamp en alcohol
Soms staan scholen een beperkt alcoholgebruik toe, maar ook hier geldt: leg de gedragsregels en sancties vast in een convenant. STAP is een onafhankelijk kennis- en adviescentrum op het gebied van alcoholbeleid en adviseert een convenant voor ouders en leerlingen. Dit centrum wil scholen stimuleren het nuttigen van alcohol tijdens de werkweek tegen te gaan. Ook vindt STAP het van groot belang dat ouders en leerlingen voor vertrek op de hoogte worden gesteld van de regels en sancties die de school stelt wat betreft alcohol tijdens werkweken en excursies. Het is aan te raden die regels en sancties in een brief aan de ouders vast te leggen. STAP werkt in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Europese Unie, lokale overheden en een aantal particuliere fondsen. Kijk voor meer informatie op www.werkweek.nl/archief/de-meerdaagse-schooluitstap-en-alcohol/.

Groepsverzekering
Bij een groepsreis moet je aan veel zaken denken als je een verzekering afsluit. Voorbeelden: aansprakelijkheidsverzekering, annuleringsverzekering, regenverzekering, reisverzekering, vernielingsverzekering, ziektekostenverzekering, geldverzekering, materiaalverzekering, medischekostenverzekering en ongevallenverzekering. Stel daarom met een deskundige op dat gebied een groepsverzekering vast. Je verzekeraar kan je daarin raad geven. De basiszorg van Nederland dekt niet alle medische kosten in het buitenland. Die zijn elders vaak hoger en dan kun je het best een aanvullende reisverzekering nemen. Denk ook aan kosten die een ambulance en repatriëring met zich meebrengen. Natuurlijk is een goede verzekering extra belangrijk bij een sportieve werkweek of uitstap.

Medicijnen en aandoeningen
Voordat je op reis gaat moet ouders om toestemming worden gevraagd voor elke vorm van spoedbehandeling die hun kind eventueel moet ondergaan en die artsen noodzakelijk achten. De ouders moeten alle belangrijke informatie over hun kind geven betreffende ziektes, allergieën, fobieën, medicatie, diëten, bedplassen, slaapproblemen enzovoorts.

Als er een kind meegaat met diabetes dan moet je echt afspraken maken, zodat de leerling zijn diabetes goed onder controle kan houden. In verband met de (vele) activiteiten op een kamp is het soms nodig dat het kind een keer per nacht wordt gecontroleerd in verband met de grote kans op lage glucosewaarde. Er kan ook met de ouders afgesproken worden om met een royale bloedglucose tussen 10,0 en 15,0 te gaan slapen. Een goede bloedglucose ligt tussen de 3,5 en de 10,0 mmol/L.

Tips voor kinderen en ouders die niet op schoolkamp durven
Zo’n vijftien procent van de kinderen heeft moeite om mee te gaan op schoolkamp. Ze vinden het moeilijk om thuis los te laten. Drs. Emmeliek Boost geeft hier speciaal een aantal tips. Zij is directeur van de Opvoeddesk, pedagoog en GZ-psycholoog. Ze verzorgt onder andere workshops voor leerkrachten door heel Nederland.

Tip 1: Kinderen die wat timide of minder weerbaar zijn, zijn gebaat bij een ‘buddy’ zodat ze worden opgenomen in een groepje en niet alleen komen te staan. Geef groepjes een begeleider die goed is geïnformeerd over de ins en outs van de leerlingen in de groep.

Tip 2: Zorg dat de wat stoere en dominante leerlingen de ‘bewakers’ worden van de topsfeer in het schoolkamp. Maak ze verantwoordelijk. Dat kun je op school voorbereiden. Laat de kinderen meedenken en met oplossingen komen. Dat is altijd het beste. De betrokkenheid en motivatie van de kinderen zullen dan veel groter zijn om er een succes van te maken.

Tip 3: Focus je bij leerlingen met gedragsmoeilijkheden niet op de sancties en eventuele straf. Leg juist in de klas uit dat het wel eens moeilijk kan zijn in de bus voor sommige kinderen om stil te blijven zitten. Vraag de kinderen in de klas: ‘Weten jullie daar een oplossing voor?’ Denk aan een koptelefoon, afleiding met muziek, een filmpje afspelen.

Tip 4: Bespreek vooraf het schoolkamp met de ouders in de klas. Dat neemt ook bij hen de onrust en zorg weg en vaak krijg je nog handige tips van ouders voor de aanpak van hun kinderen.